Autor zdjęcia: Mirosław Łukasiak
Budowa świata (Midgardu), jednego z dziewięciu światów leżących na Yggdrasilu
Wizja Ziemi. Lądy otaczają Morze Zachodnie zwane Haf (Atlantyk Północny). Na zewnątrz prowadzi kilka ogromnych cieśnin - Grinnungagap, łączących Morze Zachodnie z zajmującym resztę Ziemi Morzem Zewnętrznym.
XV-wieczna skandynawska mapa ukazująca Grenlandię i Winlandię (dzisiejsza Kanada)
Źródło: https://archeowiesci.pl/2009/07/27/mapa-winlandii-nie-ma-sladow-falszerstwa/
Budowa i podział łodzi wikingów
Źródło: http://mojesredniowiecze.blogspot.com/2014/08/pochowek-z-oseberg.html
Sukcesem Skandynawskich łodzi było to, iż przy mocnych kadłubach, posiadały stosunkowo niewielkie zanurzenie co pozwalało wpływać w ujścia rzek i żeglować nimi w głąb lądu. Dla przykładu 23 metrowej długości langskip, zanurzał się na głębokość 90 cm. Stabilność tym jednostkom, poza balastem zapewniał zrobiony z dębiny kil. Stosunek długości do szerokości wynosił zwykle 6:1. Szczeliny pomiędzy deskami (łączonymi za pomocą świerkowych korzeni i żelaznych nitów) uszczelniano zwierzęcym włosiem. Niektórzy szkutnicy tamtych czasów, do spajania elementów wykorzystywali też ścięgna jeleni i wierzbowe powrósła, ale to tylko do budowy mniejszych jednostek.
Statki wikingów miały pojedyncze maszty. Np. 32 wiosłowy snek posiadał maszt (staruszka) o długości 12 – 13 m, osadzonego w dębowym pniu wbudowanym w dno okrętu. Jego wiosło miało długość 5,5 m i poruszał nim jeden człowiek. Kwadratowe żagle tkano z lnu czy wełny, a impregnowano warstwą mikstury złożonej z tłuszczu, smoły i ochry. Liny wyrabiano z materiałów znanych w tamtej epoce: gałęzi lipowych, włosia końskiego i skór morsów. Poszycie wzmacniano od wewnątrz wręgami, wykonanymi z zakrzywionych konarów dla zwiększenia ich wytrzymałości.
Wzdłuż burty statku, biegła drewniana poręcz (mocnica), na której w przypadku ataku wieszano tarcze, a na dziobie widniał smoczy lub wężowy łeb. Zdejmowano go gdy załoga przybijała do obcego lądu, by nie drażnić miejscowych bogów.
Sterowano za pomocą elastycznego wiosła sterowego, umieszczonego blisko rufy z prawej burty (stąd nazwa prawej burty – sterburta).
Podział statków: Wielkość określano liczbą miejsc wioślarskich po obu burtach. Długie łodzie do wypraw łupieskich – langskipy, dzielono na;
małe – karli, miały od 26-30 wioseł,
sneki – od 30-40,
skeidy od 50-60
drakkary nawet do 120 wioseł. Dla króla Olafa Tryggvasona zbudowano okręt o nazwie „Długi Wąż” (st. nord. Ormrinn Langi), którego załoga liczyła 574 ludzi!!!
Były też statki transportowe zwane ogólnie Kaupskipami, jak chociażby Knorry (Knarry), szersze i bardziej wytrzymałe. W przeciwieństwie do langskipów, posiadały dwa podpokłady – dziobowy i rufowy.
Nawigacja wikingów
Pierwsza wzmianka o kompasie, czyli użyciu igły magnetycznej unoszącej się w naczyniu z wodą, pochodzi z Chin z 1117 roku. W Europie znajdziemy ją w dziele Alexandra Neckamana z 1190 roku. Nazwa pochodzi z języka włoskiego: compaso – podziałka. Jak wskazują daty, w IX i X wieku wikingowie nie mogli korzystać z dobrodziejstw kompasu. Jak więc sobie radzili?
Metoda „na kruka". Zabierano na pokład kilka ptaków i wypuszczano z dala od lądu. Jeśli wypuszczony kruk zobaczył ląd, kierowano się jego śladem.
Za pomocą drewnianych tarcz, z naciętymi na nich kierunkami świata podzielonymi na osiem części – airtów. Przyrząd ten był orientowany na Gwiazdę Przewodnią (Gwiazdę Polarną) – tzw. Słoneczny kompas, inaczej husanotra.
Ponadto prawdopodobnie posługiwano się kryształami, takimi jak islandzki szpat i przeźroczysty kalcyt, które odbijając spolaryzowane światło słońca i pokazują jego położenie nawet w pochmurne dni (słoneczne kamienie) – Gdy znajdowały się prostopadle do naszej gwiazdy, jaśniały.
ODKRYCIA I RAJDY WIKINGÓW
W roku 870 Normanowie odkryli i zasiedlili Islandię. Nazwali ten ląd Ulthima Thule (Ziemia Lodu). Podczas dobrej pogody odległość między Norwegią a wyspą pokonywano w 7 dni. Pierwszym stałym osadnikiem był Norweg Ingolf, który na wybrzeżu wybudował duże domostwo. W miejscu dawnego domu Ingolfa obecnie znajduje się stolica kraju – Reykjavik.
2. Rajdy na terytorium Anglii, Niemiec i Francji (nazewnictwo współczesne).
Pierwszą wyprawę przeciwko Anglii południowej odnotowano w 835 roku.
Przełomowy był rok 845. To wtedy splądrowano wybrzeża Sekwany i splądrowano Paryż. Wódz wikingów Ragnar, wraz z większością swoich ludzi, zmarł w drodze powrotnej na skutek zarazy, co oczywiście przypisano karze boskiej.
Od 980 roku, na skutek osłabienia władzy w Anglii, wikingowie wzmogli swoje wyprawy łupieżcze i osiedleńcze.
Począwszy jednak od 901 roku, skandynawskie floty ruszyły na dobre. Właśnie wtedy do wybrzeży Bretanii przybiły 93 okręty pod wodzą Olafa Tryggvassona. Anglicy nie potrafili stawić im oporu i dopiero wypłata danegeld (okupu) wynoszącego 10 000 funtów srebra, zakończyła grabieże. W 994 roku kolejny okup wyniósł już 16 000 funtów srebra, a w 1002 – 24 000.W 1007 roku okup wyniósł 36 000 funtów srebra, a 1012 - 48 000 funtów srebra!!! Do roku 1016, w którym tron Anglii objął nasz rodak po kądzieli - Knud Wielki, nie było wiosny by nie dochodziło do napadów.
W 1013 roku Swen Widłobrody, mąż Świętosławy wraz z synem Knudem i armią, wyruszył z Danii by zdobyć tron Anglii. Dzięki doskonałej taktyce osiągnął swój cel i został królem wyspy. Gdy zmarł w 1014 r., władzę, choć na niespełna rok przejął Knud.
W 1015 r. Knud zorganizował kolejną wyprawę, podczas której pokonał wojska angielskiego króla Ethelreda i ponowienie został władcą Anglii. Po śmierci Knuda Wielkiego w roku 1035 (miał wtedy 40 lat), władcą Anglii został jego syn Hardeknud, jednak złota era wikingów zbliżała się ku końcowi. Symbolem upadku Skandynawów, była bitwa pod Hastings z 1066 roku.
Źródło: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Bitwa_pod_hastings.PNG
3. Rajdy na teren Półwyspu Iberyjskiego - dzisiejsza Hiszpania i Portugalia.
Źródło: http://www.eurstrat.eu/from-palaces-to-parades-how-spain-treats-its-islamic-past/
Półwysep zamieszkały przez potomków Wizygotów pod wodzą króla Roderyka, w 711 roku po raz pierwszy najechał władca Tangeru - Torik ibn Zijad. Tak się rozpoczął okres islamizacji i powstało niezwykle potężne państwo - Kalifat Kordoby. Więcej o tym w innym moim wpisie na tym blogu, zatytułowanym: "Arabowie w X wieku. Bezbronne ofiary czy godny przeciwnik".
Wikingowie w latach 975 – 1098 aż dziesięć razy najeżdżali w zorganizowanych grupach Półwysep Iberyjski, a przecież wcześniejsze najazdy też miały miejsce, choćby ten z 845, czy 858 roku podczas którego złupili Sewillę i najechali Pampelunę, biorąc do niewoli jej chrześcijańskiego króla – Garcię. Ciekawostką jest, iż Normanowie kraje muzułmańskie zwali Sjörkland (Serkland). Nazwa pochodzi od przekonania, że ludy z Bliskiego Wschodu nie noszą bielizny, zwanej przez Nordów: asjörk.
Źródło: https://it.wikipedia.org/wiki/File:Territories_and_Voyages_of_the_Vikings_blank.png
Podczas rajdu z 859 roku, dwóch wodzów - Bjorn Jernside (Żelazny) i Hastinga przeprawiło się z 62 okrętami przez Cieśninę Gibraltarską (zwaną przez Normanów Norvasund) na Morze Śródziemne, gdzie przez dwa lub jak inni podają trzy lata łupili mieszkańców Hiszpanii, Włoch, Balearów czy Maroka. (Sporo złota i niewolników stracili w drodze powrotnej podczas sztormu, ale zdobyli sobie wieczną sławę). To były bogate, dobre do łupienia tereny.
Kwestię odkrycia przez Skandynawów w X wieku Ameryki, również poruszam w oddzielnym wpisie - "Wikingowie w Ameryce 500 lat przed Kolumbem". Wspomnę tylko, iż pierwszy ziemię czerwonoskórych (nie lądował z obawy przed tubylcami), widział w 984 roku kupiec Bjarni Herjolfsson.
Zdaję sobie również sprawę, iż z konieczności, potraktowałem temat dosyć powierzchownie. Nie wspomniałem na przykład, iż wikingowie trafili do Afryki i Chin... :-)